Koncert upamiętniający 130. rocznicę urodzin Czesława Marka – 30 października 2021

Koncert upamiętniający 130. rocznicę urodzin Czesława Marka – 30 października 2021

Wieczór słowno-muzyczny – pieśni, muzyka fortepianowa i kameralna, fragmenty wspomnień za „Szkiców autobiograficznych” Czesława Marka.

30 października na sali rycerskiej w zamku Rapperswil odbył się koncert upamiętniający 130. rocznicę urodzin Czesława Marka, kompozytora, pianisty i pedagoga.

Program koncertu

Koncert pod Patronatem Honorowym Ambasady Rzeczypospolitej Polskiej w Bernie

Rozmowa z Wernerem Dellerem, uczniem Czesława Marka

Koncert z okazji jubileuszu 150-lecia Muzeum Polskiego w Rapperswilu

Czesław Marek (1891 Przemyśl – 1985 Zurych) – kompozytor, pianista i pedagog

Profesor Czesław Marek, znakomita osobistość polskiego i szwajcarskiego życia muzycznego oraz zasłużony polski działacz społeczny w Zurychu, 16 września 2021 obchodziłby swoje 130 urodziny.

Pochodził z Przemyśla, gimnazjum ukończył w Kołomyi, a następnie studiował we Lwowie i Wiedniu. Zafascynowany od dziecka muzyką, porzucił rozpoczęte na życzenie ojca-sędziego, studia prawnicze, aby poświęcić się całkowicie muzyce. W latach 1908-14 kształcił się wszechstronnie muzycznie u kompozytora Stanisława Niewiadomskiego, znakomitego pianisty Teodora Leszetyckiego i wybitnego kompozytora Karola Weigla. Studia w Strasburgu zakończył jako asystent słynnego kompozytora Hansa Pfitznera. Mając zaledwie 23 lat podjął pracę w konserwatorium lwowskim, które nadało mu tytuł profesora.

Z wybuchem I wojny światowej Czesław Marek, niezdolny do służby wojskowej, został ewakuowany wraz z rodziną do Pragi, skąd wyjechał do Zurychu. Tu rozwinął ożywioną działalność jako pianista koncertujący i kompozytor. W tym okresie poznał szereg znanych osobistości polonii szwajcarskiej m.in.: Gabriela Narutowicza oraz Ignacego Paderewskiego. W latach międzywojennych Marek koncertował w wielu krajach Europy ciesząc się rosnącym uznaniem jako artysta łączący wysoką kulturę muzyczną z doskonałą techniką wykonawczą.

Rok 1928 stał się dla Czesława Marka rokiem przełomowym. Jego dotychczasowa bogata twórczość kompozytorska ukoronowana została nagrodami. Symfonia brevis zdobyła I Nagrodę na prestiżowym międzynarodowym konkursie im. Schuberta w Wiedniu.

Chcąc poświęcić się całkowicie pracy twórczej Marek odrzucił wiele ofert występów pianistycznych za granicą.  Na swój chleb powszedni zarabiał pracą pedagogiczną. Okazało się, że również w dziedzinie pedagogiki uzyskał znakomite wyniki. W następnych 60 latach życia wychował całą plejadę pianistów, dyrygentów i pedagogów muzycznych, z których wielu odniosło wiele sukcesów w dziedzinie muzyki na wszystkich pięciu kontynentach.

W 1918 r. poślubił szwajcarską skrzypaczkę Claire Hofer. Młodzi poznali się w Rapperswilu, gdzie Czesław Marek bywał w Muzeum Polskim przyjaźniąc się z kustoszem K. Żmigrodzkim i bibliotekarzem A. Lewakiem.  Często w duecie z żoną uświetniali swą grą wiele polskich uroczystości. W latach 1926/27 Marek działał jako prezes Towarzystwa Polskiego w Zurychu. Mandat ten złożył w 1929 r. z chwilą powołania go na stanowisko rektora w Poznaniu, po Henryku Opieńskim. Niestety okoliczności, przede wszystkim choroba żony, nie pozwoliły mu przeprowadzić się na stałe do dalekiego Poznania, zrezygnował więc z powierzonego mu stanowiska i powrócił do Zurychu.

W roku 1931, w 10 rocznicę tragicznej śmierci prezydenta G. Narutowicza, Marek zainicjował zbiórkę pieniężną na tablicę pamiątkową ku czci wybitnego profesora Politechniki Zuryskiej. Tablica wykonana z białego marmuru odsłonięta została w głównym trakcie Politechniki w roku 1932 w obecności ok. 200 zaproszonych gości. W uroczystości wzięli udział przedstawiciele rządu Szwajcarii, Rzeczpospolitej Polskiej oraz władz uczelni.

Kompozycje Marka cieszyły się w tamtych czasach dużym powodzeniem.

Najwybitniejsi dyrygenci: Grzegorz Fitelberg i Emil Młynarski (Filharmonia Warszawska), konkurowali ze sobą o prawykonania utworów Czesława Marka, a zwłaszcza jego Suity z roku 1926.  W programach polskiej muzyki współczesnej nazwisko Marka pojawiało się obok największych nazwisk, m.in.: Karola Szymanowskiego i Ludomira Różyckiego.

Został laureatem szeregu zaszczytnych wyróżnień i nagród: za utwory chóralne, kilkakrotnie otrzymał nagrody czasopisma Muzyka za utwory na fortepian i muzykę kameralną oraz w roku 1929 nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności.

Z chwilą wybuchu II wojny światowej dom Marków w Zurychu przy Möhrlistrasse 71 stał się centrum akcji pomocy dla polskich uchodźców oraz potrzebujących rodaków w kraju. Pod kierownictwem Marka zawiązał się „Polski Komitet Pomocy dla Ofiar Wojny”. W krótkim czasie komitet zebrał pokaźną sumę pieniędzy oraz wagony darów, a mieszkanie Marków zamieniło się w magazyn i poczekalnię dla poszukujących pomocy.

Zwieńczeniem pracy pedagogicznej Marka było napisanie ponad 600 stronicowego podręcznika w języku niemieckim pt. Teoria gry na fortepianie (1972), poświęconego metodyce gry na fortepianie i wnikliwej analizie różnych aspektów pianistyki, dzieła zupełnie nieznanego polskiemu czytelnikowi, a uznawanego w niektórych konserwatoriach za lekturę obowiązkową.

Miasto Zurych wyróżniło bogaty dorobek swojego wybitnego obywatela nagrodą honorową (1964) oraz medalem H. G. Nägeli (1971), a w roku 1973 Konfederacja Szwajcarska przyznała profesorowi Czesławowi Markowi nagrodę „Pro Arte”.

Część kompozycji Marka wydana została przed 1939 r. przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne w Krakowie. Nakład ten niestety spłonął w czasie wojny w Warszawie.

Z inicjatywy Zentralbibliothek w Zurychu utworzono wydawnictwo Amadeus, którego głównym celem było wydanie dzieł Marka.

O twórczości muzycznej Czesława Marka pisano: „[Jego muzyka] niczym pomost łączy duchowo Europę wschodnią z zachodem, emocjonalnie słowiańska, a zarazem ascetyczna i zdyscyplinowana. Formalnie jest jakby ostatnim blaskiem późnego romantyzmu w wydaniu polskim. Słychać w tej muzyce echa Brahmsa obok elementów folkloru polskiego”.

Szkoda, że dzisiaj pamięć o Nim zaginęła.

Oprac. Agnieszka Bryndal