Archiwum Rodziny Potulickich w Muzeum Polskim w Rapperswilu
Historia rodu Potulickich
Potuliccy – to wielkopolska rodzina szlachecka, za której założyciela uważa się kasztelana rogozińskiego Przecława (zm. 1485). Potuliccy posiadali wiele majątków w Polsce, m.in.: Potulice, Pruszków, Obory, Więcbork, Kruszewo.
W 1780 r. Michał Potulicki uzyskał od Fryderyka II prawo do posługiwania się dziedzicznym tytułem hrabiego. Jego synowie zapoczątkowali dwie linie Potulickich. Hrabia Kazimierz (1793-1871) – młodszą, wygasłą w 1947 r., której najbardziej znaną przedstawicielką była Aniela hr. Potulicka, która poświęciła życie działalności społecznej i charytatywnej, a przed śmiercią zapisała spory majątek kościołowi, m.in.: pałac i park w Potulicach dla prymasa Hlonda, z przeznaczeniem na siedzibę Towarzystwa Chrystusowego.
Linia starsza, wywodząca się od Kaspra hr. Potulickiego (1792-1853), jest czynna do dziś: ostatni przedstawiciele rodziny mieszkają za granicą w Stanach Zjednoczonych.Synem Kaspra był Józef hr. Potulicki (1828-1870) – właściciel majątku Jeziora Wielkie, przemysłowiec, wynalazca i popularyzator.
Jego synem był Karol hr. Potulicki (1861-1931) – doktor prawa, dyplomata, współtwórca polskiej sekcji Międzynarodowego Czerwonego Krzyża i członek licznych organizacji i towarzystw polskich w czasie I wojny światowej, autor wielu publikacji dotyczących m.in.: kwestii polskiej, attaché honorowy Stałej Delegacji Polskiej przy Lidze Narodów, uczestnik rokowań dotyczących Górnego Śląska. Od 1909 przebywał w Szwajcarii, a następnie we Francji, gdzie kupił posiadłość Prebailly w Gex. Karol Potulicki, żonaty z Eweliną z Chłapowskich, miał dwójkę dzieci: Marię, zwaną najczęściej „Muszką” i Michała. Oboje byli bezdzietni.
Michał hr. Potulicki
Michał hr. Potulicki (1897-1984) – ukończył z wyróżnieniem gimnazjum Stella Matutina w Feldkirch we Francji. Następnie studiował prawo w Genewie; we wrześniu 1927r. uzyskał doktorat, a w 1929r. prywatną docenturę. W latach 1921-1922 był sekretarzem premiera Adama Ponikowskiego. Od 1922r. do 1945r. pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych (z przerwą w latach 1925-1935, kiedy był oddelegowany do pracy w Międzynarodowym Biurze Pracy w Genewie). Po wojnie, spędzonej głównie w Londynie, Michał Potulicki pracował w międzynarodowych organizacjach (głównie w Genewie): International Refugee Organisation (1948-1952), College de Europe Libre w Strasburgu (1952- 1958), International Comittee for World Refugee Year, International Council of Voluntary Agencies (1962-1967). Ponadto był autorem szeregu prac, głównie z zakresu prawa. Większość życia spędził na emigracji, związany z Francją, a przede wszystkim Szwajcarią.
Michał hr. Potulicki kontynuował prace nad genealogią rodu, zapoczątkowane przez ojca oraz Adama Potulickiego, s. Kazimierza (pomysłodawcy Związku Rodziny Potulickich, który jednak ostatecznie nie powstał). Zbierał pamiątki rodzinne oraz informacje o członkach rodu i posiadłościach rodowych.
Zawartość spuścizny
W skład spuścizny wchodzą materiały typowe dla spuścizny archiwalnej, opisujące życie Michała hr. Potulickiego: prace własne, materiały z działalności, materiały biograficzne, korespondencja, materiały opisujące Michała hr. Potulickiego i materiały osób obcych. Zgromadzone materiały obrazują w zasadzie każdy aspekt życia twórcy, aczkolwiek najsłabiej jest reprezentowany okres pracy w Międzynarodowym Biurze Pracy. Stosunkowo mało materiałów zachowało się z okresu II wojny światowej, kiedy Michał hr. Potulicki pracował w Ministerstwie Spraw Zagranicznych w rządzie londyńskim, aczkolwiek właśnie z tego okresu zachowało się bogate dossier rokowań polsko-radzieckich w VI-VII 1941r.
Drugą część stanowią materiały rodowe zgromadzone przez różnych członków rodziny Potulickich, a głownie przez wspomnianych: Michała Potulickiego, jego ojca Karola, Adama Potulickiego oraz brata stryjecznego Michała – Stanisława Potulickiego. Na materiały rodowe składają się dokumenty osobiste, korespondencja i materiały z działalności członków rodziny Potulickich i rodzin z nimi skoligaconych m.in. Judith Soldati (żony Michała), Marii „Muszki” Potulickiej (siostry Michała), Karola Potulickiego i jego żony Eweliny, Józefa Potulickieg i jego żony Ofelii ze Skórzewskich, Adama Potulickiego, Stanisława Potulickiego i jego żony Marii. Sporą część stanowią różnego rodzaju wypisy z herbarzy, notatki genealogiczne o rodzinie Potulickich i jej majętnościach, m.in. monografia prof. Dworaczka o rodzinie Potulickich. (Dość bogaty jest też materiał fotograficzny). Materiały zgromadzone w zespole są, zatem nie tylko świetnym źródłem dokumentującym życie dyplomaty, prawnika i działacza polskiego na emigracji, ale również życie polskiej rodziny arystokratycznej żyjącej w rozproszeniu na obczyźnie.
Inwentarz PDF >>> Potuliccy
Dzięki dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (pochodzących z Funduszu Promocji Kultury) w ramach programu Ochrona Dziedzictwa Kulturowego za Granicą w roku 2018 spuściznę można było zinwentaryzować oraz zdigitalizować. Dokumenty zostały uporządkowane i zpaginowane. Luzy umieszczono w teczkach bezkwasowych, a następnie w kartonach zabezpieczających. Ponadto każdy dokument został zeskanowany oraz zapisany w formacie kopii cyfrowej. Umożliwi to łatwiejszy dostęp do dokumentów badaczom i popularyzatorom historii.
Projekt wykonał magister historii i kierownik Archiwum w Rapperswilu – Radosław Pawłowski.
