W ramach akcji Muzeum online – Panaceum na pandemię prezentujemy lekcję oraz quiz z nagrodami poświęcony malarstwu polskich „monachijczyków”.
Odpowiedzi na pytania należy szukać w tekstach prezentowanych lekcji oraz na stronie internetowej Muzeum (profil Muzeum w Google Arts & Culture oferuje m.in. możliwość wirtualnego spaceru po muzealnych salach oraz zapoznania się z opracowaniami wybranych obiektów z naszych zbiorów). Pytania z serii „dla detektywów sztuki“ wymagają poszukania informacji poza muzealną stroną internetową.
Do wygrania gadżety muzealne i książki!!!
Na zgłoszenia czekamy do 13 kwietnia 2020. Wyniki Quizu ogłosimy 16 kwietnia.
Regulamin quizu „Sztuka bez tajemnic“
Ogłoszenie zwycięzców:
Wyniki quiuzu! W końcu nadszedł ten długo wyczekiwany moment – ogłoszenie wyników quizu poświęconego polskiej szkole monachijskiej!
Z ogromną przyjemnością informujemy, że organizowany przez Muzeum konkurs wygrała Pani Joanna M. z Warszawy i to do niej trafi nagroda w postaci książki i gadżetów muzealnych. Wszystkim uczestnikom dziękujemy za udział w quizie, a laureatce serdecznie gratulujemy!
Jednocześnie zapraszamy do zmierzenia się z pytaniami kolejnego, dostępnego na stronie internetowej Muzeum, konkursu wiedzy o sztuce – Nagrody czekają!
Lekcja 1
Temat: POLSKA SZKOŁA MONACHIJSKA
Jedną z ciekawszych kolekcji Muzeum Polskiego w Rapperswilu stanowi zbiór malarstwa polskiego od czasów stanisławowskich do 1 połowy XX wieku. Natknąć się w nim można przykłady sztuki klasycyzmu, romantyzmu, biedermeieru, realizmu, akademizmu, symbolizmu, a także secesyjne obrazy z okresu Młodej Polski, wreszcie sztukę okresu międzywojennego. Dzieła najwybitniejsze z tego zespołu, najbardziej charakterystyczne dla danego twórcy bądź nurtu artystycznego znalazły swoje miejsce na stałej ekspozycji Muzeum – przede wszystkim na ścianach w reprezentacyjnej, tzw. „Sali Polskiej“. Pochodzą one z darów lub zapisów Polaków i przyjaciół Polski z całego świata. Najliczniej w kolekcji reprezentowane są prace przedstawicieli tzw. polskiej szkoły monachijskiej, których działalność wypełniła w dużej części historię polskiego malarstwa od końca lat sześćdziesiątych do dziewięćdziesiątych XIX wieku. Znajdują się wśród nich płótna pędzla Józefa Brandta – uznawanego za przywódcę polskiego ruchu w Monachium, Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Franciszka Streitta, Antoniego Kozakiewicza, Zygmunta Ajdukiewicza, Jana Chełmińskiego, Józefa Chełmońskiego, Juliusza i Wojciecha Kossaków, Kazimierza Pochwalskiego, Wacława Szymanowskiego, Michała Wywiórskiego, Maurycego Trębacza, Samuela Hirszenberga, Juliana Fałata, Leona Wyczółkowskiego i Teodora Axentowicza. W tym zmaskulinizowanym gronie pojawią się nazwiska dwóch malarek: Olgi Boznańskiej i Zofii Stryjeńskiej.
Polska szkoła monachijska – krótka definicja
Mianem szkoły monachijskiej określa się malarstwo i polskich artystów, którzy działali w Monachium od ok. połowy XIX do 1914 roku. Gwoli dokładności należy podać, że między rokiem 1832 a początkiem I wojny światowej w Monachium przebywało ponad 600 polskich artystów, z czego 322 zapisało się do tamtejszej Akademii. Od lat 70-tych XIX w. stanowili oni wśród monachijskich twórców sztuki najliczniejszą grupę narodowościową. Podkreślić jednocześnie należy, że jest to określenie nieprecyzyjne, obiegowe, lecz przyjęte w literaturze przedmiotu. Monachijczycy nie tworzyli sformalizowanej grupy artystycznej czy szkoły, nie posiadali żadnego wyraźnie sprecyzowanego programu artystycznego, ich sztuka nie była też jednolita stylistycznie. Przybywali do Monachium na dłużej lub krócej, by rozwijać swój kunszt malarski, czy to na tamtejszych uczelniach, czy w warsztatach prywatnych. Niektórzy, zdobywając uznanie, osiedlali się na długie lata, inni odwiedzali miasto tylko w związku z wystawami.
Dlaczego właśnie Monachium?
Po stłumieniu powstań z 1830 r. i 1863 r., wielu polskich artystów, głównie malarzy, nie widziało dla siebie przyszłości w ojczyźnie i wyjechało za granicę. Atrakcyjność Monachium dla polskich studentów wynikała z faktu, że stolica Królestwa Bawarii – głównie dzięki mecenatowi bawarskiej królewskiej dynastii Wittelsbachów – była jednym z wiodących centrów sztuki w Europie i ośrodkiem ożywionego handlu sztuką. Miasto oferowało artystom bezpłatną naukę w Akademii i niezbyt drogą w wielu szkołach i pracowniach prywatnych. Kontakt z dawną sztuką zapewniały dwie znakomite pinakoteki i wiele prywatnych galerii, ze sztuką współczesną zaś wielkie wystawy, jak I Międzynarodowa Wystawa Sztuki w roku 1869. Münchner Kunstverein (Monachijskie Towarzystwo Sztuk Pięknych) stwarzało możliwość prezentacji własnych dzieł i ich sprzedaży za pośrednictwem lokalnych handlarzy sztuki. Pozytywnie postrzegano także korzystne warunki bytowe w Monachium (koszty życia były niższe niż w Warszawie!), tolerancyjność jego mieszkańców wobec obcokrajowców oraz stosunkowo bliska odległość od kraju. Decydującym czynnikiem były jednak stopień popularności oraz artystyczna charyzma profesorów wykładających na monachijskiej Akademii, w której do roku 1840 dominowała grupa Nazareńczyków. Ich program odnowy religijnej i moralnej oraz dążenie do odrodzenia sztuki narodowej były pod wieloma względami zgodne z ideami polskiego romantyzmu. Młodzi polscy artyści stracili zainteresowanie studiami w Monachium wraz z wybuchem I wojny światowej w roku 1914 i zmienili orientację na Paryż.
Polska szkoła monachijska – cechy charakterystyczne
Pomimo braku jako takiej strukturyzacji czy programowości, Polacy stanowili odrębną grupę w monachijskim świecie artystycznym. Trzymali się zwykle razem. Zbierali się w Café Tambosi (tak, jak w Rzymie w Café Greco) czy w gościnnym atelier Brandta. Razem abonowali gazety krajowe, razem przygotowywali się do uczestnictwa w międzynarodowych wystawach. Spotykali się w tych samych życzliwych dla Polaków pracowniach Akademii, dzielili się tym, co mieli i tym, czego się dowiedzieli. Niemal wszyscy z nich utrzymywali ścisły kontakt z Polską i pielęgnowali swą świadomość narodową. Wspólnym mianownikiem była dla nich często tematyka, jaką poruszali w swoich obrazach. Ich twórczość, zwłaszcza w XIX wieku, koncentrowała się na polskiej tematyce. Inspirowali się poezją narodową, chętnie przywoływali na swoich płótnach polską scenerię, kostiumy, pejzaże, wydarzenia historyczne. Najpierw tematy te poruszano przez pryzmat wszechobecnego romantyzmu i często interpretowano je w sposób emocjonalny. Sztuka była pełna dramaturgii, heroizmu i martyrologii, obrazy zapełniały często wielofiguralne kompozycje. Z czasem tendencje te zanikły na rzecz nowych, które cechowały daleko posunięty realizm, nastrojowość, znaczne uproszczenie kompozycji i stonowanie barw. Na płótnie zamiast postaci przepełnionych dumą zaczęły pojawiać się wątki związane z codziennością przeciętnego człowieka. Obrazowana scena miała być jak najbardziej bliska rzeczywistości i prawdzie. Nierzadko przedstawiano krajobrazy wiejskie, sceny rodzajowe ukazujące życie codzienne włościan lub jeźdźców konnych, sceny z upadłego powstania. W okresie od 1890 roku do roku 1914 na twórczości polskich artystów zaczęły swoje piętno wyciskać nowe kierunki sztuki, które wysunęły się w na pierwszy plan w Monachium: powstały pod wpływem francuskiego impresjonizmu nurt secesji oraz wywodzący się z Anglii i Szkocji nurt sztuki użytkowej. W ten sposób, broniąc narodowej tożsamości, polscy artyści działający w stolicy Bawarii tworzyli sztukę, odwołującą się do polskiej tradycji kulturowej, a zarazem związaną z ogólnoeuropejskimi nurtami intelektualnymi i artystycznymi.
Wysmakowane poczucie koloru, znakomite umiejętności techniczne i fantazja charakteryzujące obrazy „monachijczyków“ sprawiły, że były one wysoko cenione przez znawców i chętnie kupowane. Także dzisiaj cieszą się wielką popularnością i fascynacją, o czym świadczą ustanawiane na aukcjach kolejne rekordy cenowe.
Tekst: Anna Tomczak