Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii

Geneza Stowarzyszenia

Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii powstało w 1946 roku w Winterthurze. Głównym celem Stowarzyszenia było podnoszenie wiedzy zawodowej członków, rozwój i pogłębianie polsko-szwajcarskich stosunków naukowych w dziedzinie technicznej i zawodowej, opieka nad technikami i robotnikami polskimi, a także kontynuowanie tradycji i prac polskich organizacji technicznych na polu profesjonalnym i kulturalnym.

Największy zastęp polskich iżynierów i techników przybył do Szwajcarii latem 1940 roku z chwilą internowania 2. Dywizji Strzelców Pieszych. Główny ośrodek techniczny powstał przy Obozie Uniwersyteckim w Winterthurze. Liczba członków Koła Inżynierów, powstałego przy Obozie, w chwilii likwidacji z końcem października 1945 roku, wynosiła 66 inżynierów i 18 członków z innym wykształceniem akademickim. W okresie po likwidacji Koła, aż do powstania Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii, internowani polscy żołnierze i technicy grupowali się przeważnie w Komitecie Polskim. Latem 1945 roku zawiązała się Komisja Organizacyjna S.I.T.P. w Szwajcarii w składzie: inż. Michał Musioł, inż. Zdzisław Pręgowski, inż. Zbigniew Pląskowski, inż. Adam Babiński, inż. Aleksander Bobkowski, inż. Władysław Gundlach. Komisja ta przeprowadziła prace wstępne oraz zwołała na dzień 7 września 1946 roku zebranie organizycjne, na którym zostało ukonstytuowane Stowarzyszenie Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii.  Pierwszym Prezesem Stowarzyszenia został inż. Michał Musioł. W 1952 roku funkcję prezesa powierzono inż. Zbigniewowi Pląskowskiemu.

Zawartość zespołu

Zespół podzielony został na trzy główne części. Pierwszą część stanowią materiały związane z życiem i działalnością naukową prof. inż. Zbigniewa Pląskowskiego.

Zbigniew Pląskowski urodził się w Warszawie w 1921 roku. W trakcie drugiej wojny światowej wraz z 2. Dywizją Strzelców Pieszych został internowany do Szwajcarii. Po jej zakończeniu rozpoczął studia na Wydziale Inżynierii Maszyn Federalnej Politechniki Szwajcarskiej w Zurychu. W 1968 roku objął katedrę w Instytucie Aerodynamiki, którą kierował aż do przejścia na emeryturę. Przeprowadził szereg ekspertyz i pomiarów w dziedzinie lotnictwa i batalistyki. Był autorem licznych rozpraw naukowcych oraz artykułów badawczych. Wraz z innymi polskimi naukowcami założył Stowarzyszenie Polskich Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii, któremu przez szereg lat przewodził. Uczestniczył ponadto w wielu akcjach charytatywnych na rzecz pomocy Polsce. Był ambasadorem polskości w Szwajcarii oraz przyjacielem Muzeum Polskiego w Rapperswilu.

Na drugą część zespołu składają się dokumenty związane z życiem i działalnością społeczno-naukową arch. inż. Zdzisława Pręgowskiego.

Zdzisław Pręgowski był polskim inżynierem, architektem, żołnierzem Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, a także śpiewakiem operowym, artystą rzeźbiarzem i działaczem społecznym w Szwajcarii.  Po wybuchu II wojny światowej wyjechał ze Lwowa, jako żołnierz Wojska Polskiego przekroczył granicę Polski, po czym tymczasowo został internowany w Rumunii. W lutym 1940 roku trafił do Francji. Został żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, odkomenderowanym do kompanii sanitarnej 2. Dywizji Strzelców Pieszych. W trakcie internowania w Szwajcarii, przebywał w obozie uniwersyteckim w Winterthurze. Od 1942 kontynuował na Politechnice Federalnej (ETH) w Zurychu przerwane w Polsce studia, które ukończył w 1945 roku uzyskując tytuł dyplomowanego inżyniera architekta. Poza pracą zawodową działał społecznie na polu środowiska emigracyjnego w Szwajcarii. Od 1954 do 1974 roku pełnił funkcję kustosza Muzeum Polskiego w Rapperswilu. Był działaczem Towarzystwa Przyjaciół Muzeum Polskiego, prezesem Związku Organizacji Polskich w Szwajcarii oraz zasiadał w zarządzie Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Polskich w Szwajcarii.

Trzecią najważniejszą część zespołu stanowi dokumentacja związana z prowadzeniem samego Stowarzyszenia. Są to różnego rodzaju statuty, zawiadomienia, korespondencja, dokumentacja finansowa, apele, fotografie czy teksty wystapień.

Dzieje zespołu

Materiały te przekazywano do Muzeum Polskiego w Rapperswilu od lat 70-tych XX wieku. Na zespół składają się dokumenty, które Muzeum Polskie otrzymało od polskich organizacji działających w Szwajcarii oraz osób prywatnych (Janusza Pręgowskiego – syna arch. inż. Zdzisława Pręgowskiego, a także rodziny prof. Zbigniewa Pląskowskiego). Brak jest ewidencji ofiarodawców. Zbiór liczy 74 j.a. w przybliżeniu 1,5 m.b. akt. Na zespół składa się głównie dokumentacja aktowa, fotografie, materiały ulotne oraz korespondencja. W aktach występują następujące języki: polski i niemiecki. Cały zespół zachował się w bardzo dobrym stanie fizycznym.

Po wykonaniu wysokorozdzielczych cyfrowych kopii zabezpieczających, przystąpiono do opracowania inwentarza kolekcji oraz jego umieszczenia na stronie Muzeum.

Dzięki otrzymanemu dofinansowaniu ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (pochodzących z Funduszu Promocji Kultury) w ramach programu Ochrona Dziedzictwa Kulturowego za Granicą w roku 2020 zespół można było  zinwentaryzować oraz zdigitalizować. Dokumenty zostały uporządkowane i zpaginowane. Luzy umieszczono w teczkach bezkwasowych, a następnie w kartonach zabezpieczających. Ponadto każdy dokument został zeskanowany oraz zapisany w formacie wysokorozdzielczej kopii cyfrowej. Umożliwi to łatwiejszy dostęp do dokumentów badaczom i popularyzatorom historii.

Specjalne podziękowania składamy Fundacji na Rzecz Dziedzictwa Narodowego im. Józefa Piłsudskiego w Łodzi za pomoc w uzyskaniu dotacji na rzecz Muzeum oraz Narodowemu Instytutowi Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą – POLONIKA, który zarządza programem grantowym Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.