Numer 62 Cartographica Helvetica został całkowicie poświęcony sylwetce Aleksandra Stryjeńskiego. Szwajcarzy o nim pamiętają, Polacy natomiast zupełnie o nim zapomnieli. Starannie wydana broszura pod redakcją Marino Maggeti i Hansa -Uli Feldmana przypomina znaczenie prac Aleksandra Stryjeńskiego dla topografii Szwajcarii i jego zasługi jako kartografa. Z wydanych tekstów przytaczamy, za zgodą autora, podsumowanie zasług i życiorys Aleksandra Stryjeńskiego.
Aleksander Stryjeński, topograf i kartograf (1804-1875)
Po powstaniu przebywał na emigracji. Osiadł w Szwajcarii, gdzie zaangażował się w pomiary topograficzne kantonu berneńskiego prowadzone przez Jana Pawła Lelewela i sporządzał mapy obszarów leśnych. W latach 1837-54 brał udział w opracowaniu pierwszej wielkiej nowoczesnej mapy Szwajcarii z użyciem sieci triangulacyjnej. Należał do najbliższych współpracowników kierującego tym przedsięwzięciem generała Henri Dufoura. W latach 1843-51 kierował opracowywaniem mapy kantonu fryburskiego, za którą otrzymał nagrodę na wystawie w Bernie w 1857 r. Do tego czasu mapy były niezbyt dokładne i pozbawione szczegółów potrzebnych dla celów wojskowych, do budowy dróg, ale także dla celów szkolnych. Dlatego też rządowi kantonalnemu odpowiadało, że Guillaume-Henri Dufour, który został wybrany na kwatermistrza generalnego w 1832 r. postanowił przeprowadzić ogólnokrajowe pomiary trygonometryczne, tzw. Triangulację pierwotną (Triangulation primordiale). Na tej podstawie kantony otrzymały zadanie topograficznej rejestracji swoich terytoriów. Rząd kantonu Fryburg zlecił to zadanie topografowi Alexandrowi Stryjeńskiemu, który już wcześniej był zatrudniony przez Dufoura przy wstępnych pracach nad mapą topograficzną Szwajcarii 1:100 000 („Mapa Dufoura”).Był Inżynierem wojskowym i kartografem, współtwórcą pierwszej nowoczesnej mapy Szwajcarii. Przyszedł na świat 20 września 1804 r. w Białymstoku w rodzinie szlacheckiej. W czasie studiów w wojskowej Szkole Aplikacyjnej Artylerii i Inżynierów w Warszawie uczestniczył w praktykach polegających na pomiarach geodezyjnych, za które został nagrodzony. Od 1826 r. rozpoczął służbę w stopniu podporucznika, a dwa lata później został wysłany na wojnę rosyjsko-turecką (za udział w walkach otrzymał kilka orderów). Męstwem odznaczył się również w czasie powstania listopadowego. Po bitwie pod Olszynką Grochowską został awansowany do stopnia porucznika, potem został kapitanem. Odznaczono go Krzyżem Złotym Virtuti Militari za zdobycie sztandaru rosyjskiego w czasie jednej z bitew.
W 1854 r. osiadł na stałe w Carouge koło Genewy, gdzie pracował w miejscowym biurze topograficznym, zajmując się m.in. trasowaniem linii kolejowych Genewa-Versoix i Lozanna-Thörishaus. Następnie od 1858 r. był zatrudniony w biurze robót publicznych w Genewie jako kantonalny inżynier dróg i mostów; ulepszał lokalną sieć drogową i budował mosty na Rodanie. Dymisję ze względów zdrowotnych złożył w 1875 r. i otrzymał ją wraz z podziękowaniem Rady Kantonu Genewskiego za owocną pracę.
Wyjechał wówczas odwiedzić córkę do Paryża i tam zmarł 9 grudnia 1875 r. Został pochowany na cmentarzu Montmorency pod Paryżem, gdzie spoczęło wielu polskich emigrantów XIX wieku.
Aleksander Stryjeński był jednym z przywódców Polonii genewskiej, długoletnim prezesem tamtejszego emigracyjnego Towarzystwa Bratniej Pomocy. Ożenił się za Szwajcarką, Pauliną de Lestocq, z którą miał sześcioro dzieci. Jedno z nich – Tadeusz Stryjeński (1849-1943) – architekt i konserwator zabytków, jeden z pionierów żelbetu w Polsce, wrócił po studiach na Politechnice w Zurychu i w Paryżu do kraju i zamieszkał w Krakowie. Był znanym architektem, konserwatorem zabytków, przedsiębiorcą budowlanym. Był architektem rządowym w Limie w, w Peru i dyrektorem Muzeum Techniczno-Przemysłowego w Krakowie. Jego syn Karol, też znany architekt, był mężem malarki, Zofii Stryjeńskiej.
Wykorzystano: Aleksander Stryjeński, B. Orłowski, w: „Inżynierowie polscy XIX i XX w., t. VII”, Warszawa 2001.
Cartographica Helvetica, Heft 62/2021
Format: A4, 72 strony z 91 ilustracjami, ISSN 1015-8480
Cena: CHF 23.00
Adres do zamówień: Verlag Cartographica Helvetica, Untere Längmatt 9, CH-3280 Murten