Rok 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza
Sejm Rzeczypospolitej Polskiej – uznając wielkość jego dorobku wytrwale wspierającego idee: niepodległości Polski, wolności i przyjaznego współistnienia narodów Europy Środkowo-Wschodniej i niezłomnego oporu przeciwko komunizmowi, oraz uniwersalne wartości jego prozy literackiej – ustanawia rok 2022 Rokiem Józefa Mackiewicza.” – napisano w uchwale z dnia 29 października 2021 roku.
Józef Mackiewicz (1902 Sankt Petersburg – 1985 Monachium) – polski pisarz, dziennikarz i publicysta.
Urodził się w Petersburgu jako trzecie dziecko Antoniego Mackiewicza, dyrektora firmy importującej wina na rynek rosyjski, i Marii z Pietraszkiewiczów z Krakowa. Jako siedemnastolatek wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej. Po powrocie z frontu podjął studia przyrodnicze (m.in.: ornitologię) na Uniwersytecie Warszawskim, których jednak nie ukończył. Na początku lat dwudziestych postanowił rozwijać swoją pasję dziennikarską i podjął pracę w wileńskim dzienniku konserwatywnym „Słowo”, redagowanym przez starszego brata Stanisława. Uważnie śledził rozwój sytuacji politycznej w bolszewickiej Rosji i publikował na ten temat artykuły. Wiele również podróżował po Kresach Wschodnich, czego owocem był wydany w 1938 r. zbiór reportaży Bunt rojstów, w których Mackiewicz przedstawił trudy życia mieszkańców Wileńszczyzny i Polesia.
Od listopada 1939 r. do maja 1940 r. prowadził redakcję polskiego dziennika „Gazety Codziennej” w Wilnie. W swoich publikacjach piętnował postawę nacjonalistyczną i propagował „ideę krajową”, nawiązującą do wielonarodowej tradycji kulturowej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Odnosił się również krytycznie do władz sanacyjnych rządzących Polską przed 1939 r. Jego niepopularne i bezkompromisowe poglądy przysporzyły mu wielu wrogów wśród środowisk polskich na Wileńszczyźnie.
W 1940 po zajęciu Wilna przez Armię Czerwoną przerwał działalność dziennikarską i wraz z żoną Barbarą Toporską zamieszkał w Czarnym Borze, gdzie zarabiał jako drwal i furman. Jednakże już rok później, gdy Wilno dostało się pod okupację niemiecką, pisarz podjął pracę w wydawanym przez Niemców „Gońcu Codziennym”. Opublikował tam kilka artykułów o charakterze antysowieckim. Z tego też powodu został później oskarżony o kolaborację z Niemcami i skazany na śmierć przez Wileński Sąd AK. Wyrok jednak odwołano, a w 1945 roku Mackiewicz został oficjalnie oczyszczony z zarzutu.
Rok 1943 okazał się szczególny dla Mackiewicza. Pisarz był bowiem świadkiem ekshumacji zwłok polskich żołnierzy zamordowanych w Katyniu. Zapis tego doświadczenia opublikowano w formie wywiadu w „Gońcu Codziennym”. Mackiewicz stwierdził jednoznacznie, że zbrodni dokonali Sowieci.
Gdy w 1944 Armia Czerwona ponownie zajęła tereny II Rzeczpospolitej, pisarz wraz z żoną emigrował do Włoch. Tam, w tygodniku „Orzeł Biały” opublikował wstrząsające reportaże wspomnieniowe: Ponary-Baza będący relacją o masakrze Żydów na Wileńszczyźnie oraz Dymy nad Katyniem. Sprawie katyńskiej poświęcił również pracę Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów (1945-1946), która w 1951 r. ukazała się w tłumaczeniu angielskim.
W latach 1947-1955 pisarz przebywał wraz żoną w Londynie, gdzie kontynuował swoją działalność publicystyczną współpracując z londyńskimi „Wiadomościami” oraz paryską „Kulturą”. Trudne warunki materialne i możliwość lepszej pracy skłoniły jednak parę do przeprowadzki. Osiedli w Monachium i pozostali tam aż do śmierci w 1985 r.. Czas ten okazał się szczególnie ważny dla Mackiewicza. Powstały wówczas jego najważniejsze powieści: Droga donikąd, będąca obrazem życia na Wileńszczyźnie pod okupacją sowiecką, Lewa wolna, w której pisarz przedstawił przebieg wojny polsko-bolszewickiej, a także Kontra, wstrząsająca opowieść o Kozakach dońskich walczących w czasie II wojny światowej przeciwko Sowietom i wydanych Stalinowi na mocy układu jałtańskiego. Za swoje powieści był wielokrotnie nagradzany. W 1974 r. wydział slawistyki Uniwersytetu w Kansas City zgłosił kandydaturę Józefa Mackiewicza do literackiej Nagrody Nobla.
Mimo tych sukcesów pisarz żył w skrajnym ubóstwie aż do swojej śmierci w 1985 r. Jego bezkompromisowa postawa i nade wszystko umiłowanie prawdy historycznej sprawiły, że w różnych środowiskach emigracyjnych był traktowany jako persona non grata, a jego teksty zostały objęte zakazem druku w kraju. Jako świadek historii otwarcie bowiem piętnował zbrodnie komunizmu i nie wahał się ukazywać dwulicowości wielkich przywódców politycznych, czemu dał wyraz w powieści Kontra. Znany ze swojej niechęci do wszelkich ideologii i sporów politycznych do końca życia pozostał wierny prawdzie historycznej.
Udostępnij wpis
